Keloğlan Masalları: Birbirinden Güzel Keloğlan Masalları

Keloğlan sadece Türk hikayelerinde değil, Arap ülkeleri, İran, Kafkaslar, Orta Asya, Rusya ve Batı Avrupa ile ilgili hikayelerde de karşımıza çıkıyor. İsimleri, kişilikleri ve görünüşleri farklı olsa da bu masal kahramanlarının benzer yönleri olduğu ortaya çıkıyor. Her ülkenin kendi “Keloğlan”ı vardır. Dünya tarihlerini karşılaştırmalı olarak inceleyen araştırmacılar da Keloğlan tipinin özellikleri üzerinde durmuşlardır. Türk hikayelerinde Keloğlan, yaşlı annesiyle yaşayan yetim ve yoksul bir çocuktur. Pek çok hikayede anlatılan prensler ya da yüksek vasıflı insanlar gibi değil. Kurnazlık, iyilikseverlik ya da cesaretle yoksulluğunu ve yalnızlığını unutturur. Başlangıçta tembel tembel oturan, annesinin gücü nedeniyle işini sürdürmek istemeyen, aptallığı ve unutkanlığı nedeniyle işini bozan bir kişidir. Beklenmedik bir anda, zor durumdaki bir kişiye veya hayvana yardım ederken, olağanüstü güçlerinin desteğiyle şansı döner. Keloğlan’ın kaderi, zalim, zalim ve yanlış yapma alışkanlığı olan insanlara karşı kurnaz ve akıllıca davranışlarıyla da değişebilir.

Her iki durumda da Keloğlan sonunda zengin, güçlü bir insan olur ve annesiyle mutlu bir hayat sürer. Bu açıdan Keloğlan türü ve Keloğlan hikayeleri, insanların yoksulluktan kurtulma, zengin ve güçlü olma ve zalimlerden intikam alma özlemini ifade eder.

Türk masallarının kahramanı Keloğlan iki farklı biçimde karşımıza çıkar. İlki genellikle hikayenin başından sonuna kadar aynı kalır. Zengin ve güçlü bir insan olduktan sonra orijinal kimliğini korur. Bazı hikayelerde Keloğlan, iyi kalpli bir insanın yardımıyla kelleşir ve saçlarını uzatır. Bazı kahramanlar işkembeden ya da ütülü deriden şapka takıp Keloğlan kılığına girerler. Bu yapay kellik ve yalancı kellik tüm hikaye boyunca sürer ve olumsuz durumun ortadan kalkması ve kahramanın ondan kurtulmasıyla sona erer. Bu ikinci tip Keloğlan, “Sahte Keloğlan” olarak da adlandırılır. Bunlar çeşitli nedenlerle saklanmak zorunda kalan insanlardır.

Keloğlan adam başına gelenler, tavırları ve sevimliliği ile toplumda herkes tarafından tanınır ve sevilir. Keloğlan halk hikâyelerinde, Karagöz ve Orta oyununda da yer alır. Masallardaki kadar değil ama burada da eyleme katılım yoluyla kendini gösteriyor ve etkili oluyor. Türk halk edebiyatında önemli bir yer tutan Keloğlan anlatıları birçok araştırmacı tarafından derlenmiş ve yayınlanmıştır. 18 tanesi Tahir Alangu’nun Keloğlan Masalları (1967) adlı kitabında yer almaktadır.